Cách đây vài chục năm, cái lúc mà cả máy vi tính lẫn internet đều chẳng có giá trị, chỉ có một vài người là đủ sáng kiến để có một cái nhìn xa trông rộng, tạo dựng nên những dự án đầy ẩn số và chỉ có họ mới nhận thấy được sự tiềm năng của chúng trong khi người ta vẫn đang nhạo báng cái thứ mà họ làm. Đó cũng là những gì mà đám người ảo tưởng chúng tôi tìm thấy trong Bitcoin, tiền mã hóa và blockchain vào lúc này, ngay cả khi tất cả mọi người vẫn đang cười nhạo nó.
Đây là quan điểm của Daniel Jeffries, một tác giả, nhà tương lai học, kiến trúc sư hệ thống, một nhà diễn thuyết trước công chúng. Bài viết được public vào tháng 6-2017, nhưng nó vẫn mang tính chính xác cho đến thời điểm hiện tại.
Thứ định hình lại cách xã hội hoạt động
Chúng ta đã nghe quá nhiều về những thứ mang tính cách mạng như Internet, động cơ hơi nước, máy vi tính, điện năng,…nhưng ít người trong chúng ta biết về một phát minh vĩ đại của Yuji Ijiri. Năm 1989, ông đã tạo ra một thứ đáng kinh ngạc mà ngày nay người ta gọi là Kế toán – Tam Phân (Triple Entry Accounting).
(Ảnh minh họa – Nguồn: Internet)
Bởi lẽ chỉ cần nghe qua cái tên thôi chúng ta cũng đã lười tìm hiểu, thậm chí nó không được công chiếu, không được báo đài nhắc đến, độ phổ biến của nó là không có nên bạn cũng đừng quá xấu hổ khi lần đầu tiên nghe thấy cụm từ này. Ngay cả khi giáo sư Ijiri qua đời vào năm 2017, chẳng ai biết đến cáo phó của ông cả. Cuốn sách nổi tiếng nhất của ông thậm chí nhận được “0 reviews” trên Goodreads.
Từ khóa “Kế toán – Tam phân” ở thời điểm mà Daniel Jeffries xuất bản bài viết này chỉ cho ra 232.000 kết quả tìm kiếm trên Google, với một kết quả như vậy thì chẳng khác nào không tồn tại. Chỉ vài tin giật gân vừa xuất hiện ngày hôm qua thôi cũng đã có nhiều lượt hiển thị hơn so với từ khóa này.
Thế thì, tại sao nó quan trọng nhưng lại ít ai biết đến? Bởi vì, nó không mang lại tính ứng dụng gì mãi cho đến năm 2008, do đó những lý thuyết và ảnh hưởng của nó vẫn chưa xảy đến. Một khi xảy ra, tác động của nó sẽ như một cơn sóng thần đánh vào mọi mặt của xã hội chúng ta.
Tại sao tác giả lại nói như vậy? Để rõ thì bạn cần tìm hiểu một chút về lịch sử.
Kế toán: Chủ đề gợi cảm nhất lịch sử
Đại khái là: Không có kế toán, bạn không thể đọc bài viết này trên một chiếc smartphone, không thể vừa chạy xe đi làm vừa nghe nhạc. Không có kế toán thì các hoạt động buôn bán sẽ không diễn ra, không có thương mại thì không còn ngành vận tải, không còn những tòa nhà cao chọc trời ngang những tầng mây. Sẽ không còn những chuyến tải hàng xuyên quốc gia đến những nơi xa xôi hẻo lánh của thế giới. Sure, không có kế toán thì chúng ta vẫn đang “săn bắt hái lượm”.
Kế toán tuy chỉ có 2 bước độ phá trong toàn bộ lịch sử nhân loại từ trước đến nay. Nhưng cả 2 đều đã tạo ra một bước tiến vĩ đại, nâng tầm sự đổi mới và phức tạp của xã hội.
Bước đột phá đầu tiên: Kế toán – Đơn (Single-Entry Accounting)
Ngày xưa, khi mà chúng ta vẫn còn đi vòng vòng trong những khu rừng hái quả, lâu lâu thì chạy để rượt theo những con vật, nhìn lên trời để xác định phương hướng, nhìn vào hướng gió và dòng nước để canh tác. Thật vật, tầm nhìn của chúng ta khi đó thật hạn hẹp. Cái chu kỳ này theo chúng ta mãi, từ đời tổ tiên ông bà, cha mẹ, đến chúng ta, rồi lại tiếp đến đời con cháu chúng ta.
Và rồi, kế toán xuất hiện lần đầu tiên để phá vỡ chu kỳ bất tận đó. Lần đầu tiên, con người chúng ta giải phóng chính bản thân mình ra khỏi cảnh “ăn bốc”, chúng ta biết dùng vật dụng để bước chân vào một lối sống hoàn toàn khác.
Các bằng chứng về “Kế toán – Đơn” lần đầu tiên là trên một phiến đá chữ nêm của người Sumer cách đây 5000 năm. Hệ thống chữ viết đơn giản nhưng hiệu quả, những người Sumer này cũng là những người đã viết nên Sử thi Gilgamesh, câu chuyện cổ nhất được ghi lại trong lịch sử. Và giờ đây, chúng ta đã có một thứ dùng để lưu trữ; khi tôi thiếu bạn 10 xu, bạn chỉ cần viết ghi chú lại và không cần phải dùng trí nhớ của mình nữa. (Bổ sung: Chữ nêm là hệ thống chữ viết đầu tiên của nhân loại)
Và khi mọi người có thể bắt đầu kiểm soát những gì họ sở hữu, hiệu ứng domino về kinh doanh và xây dựng sẽ bắt đầu diễn ra, họ hình thành nó ở các cấp độ quy mô lớn hơn, các lâu đài, quân đội và các kỳ quan.
Nhưng bạn đừng nghĩ Kế toán – Đơn là thứ xuất sắc, tất cả những gì nó làm là việc lưu trữ lại vào một tờ giấy, cuốn sổ, và dĩ nhiên chỉ cần một nét gạch là số tiền đó sẽ hoàn toàn biến mất. Không có gì để xác minh, kiểm toán lại, và không có cách nào để 2 bên đạt được sự thống nhất. (Giải thích ngắn gọn là nếu chỉ những người quyền lực mới có quyền ghi chép kiểm soát các văn bản chi tiêu, và người dân chỉ có thể thực hiện các giao dịch, thì đây rõ ràng là sự bất công)
Điều này chẳng khác nào nói thương mại là một việc gia đình nội bộ. Các vị vua và hoàng hậu giao dịch với các công tước, quý tộc và rồi họ giữ tất cả số tiền cho mình và bỏ mặc những người dân như chúng ta chết đói. Đó chính là cách mà các gia tộc hùng mạnh thống trị Thế giới này một thời.
Bước đột phá thứ 2: Kế toán – Kép (Double-Entry Accounting)
Thứ đã cứu lấy tất cả.
Phải mãi đến năm 1400, Kế toán – Đơn mới thể hiện sự lỗi thời của nó. Mặc dù lúc bấy giờ chúng ta đã có thể ngao du khắp nơi cùng với những con thuyền, thực hiên các giao dịch buôn bán với những người mà chúng ta chưa từng gặp. Bởi lẽ, thuyền buồm đã trở thành một cách thức phổ biến nhất để vận chuyển hàng hóa đến những nơi xa xôi, để rồi biến cảng Venice trở thành trung tâm đầu mối giao thương của xã hội nguyên thủy.
Nhưng, với sự quá độ về giao thương, hệ thống nhập đơn bắt đầu bộc lộ những nhược điểm của nó, vấn đề làm giả văn bản giao dịch diễn ra thường xuyên hơn. Khi người dân bắt đầu không thể kiểm soát được nữa thì nó lại trở thành một mớ hỗn độn sai sót và thất thoát ngân sách. Các giao dịch càng phức tạp thì sai sót càng lớn.
Nhiều nền văn minh của người Ý vào những năm 1300, cho đến người Hàn cổ đại, vị Caliphate Hồi giáo đệ nhị, tất cả họ đều đã phát triển các phiên bản của hệ thống nhập kép. Tuy nhiên, các hệ thống ấy vẫn chưa bao giờ đáp ứng được yêu cầu của họ. Và khi đủ “lượng” thì “chất” sẽ đổi, chúng ta đã có được phát minh quan trọng nhất trong lịch sử loài người: Máy in giấy.
Không có máy in, kiến thức sẽ chỉ tồn tại ở một thời gian ngắn và mãi bị lãng quên. Chúng ta phát minh ra một cái gì đó, nhưng rồi cũng sẽ chết đi và để lại nó vào quên lãng. Máy in giấy cho phép chúng ta tạo ra hàng trăm nghìn bản sao để tri thức sẽ luôn được tồn tại và lưu hành, thay vì biến mất cùng với người tạo ra nó. (Bổ sung: Kế toán – Kép nghĩa là văn bản được chia thành 2 bản cho 2 bên giữ, chứ không còn là một chiều như Kế toán – Đơn)
Điều này đã mở ra một cánh cửa mới cho nền thương mại thế giới. Bây giờ hàng hóa có thể lưu thông dễ dàng đến tất cả các đế chế của các lục địa già.
Ngày nay, chúng ta vẫn sử dụng hệ thống nhập kép. Nếu bạn khai thuế hoặc thực hiện các giao dịch chuyển khoản nghĩa là bạn đang sử dụng kế toán kép.
Nhưng ngày nay, hệ thống này cũng đang có những dấu hiệu lỗi thời. Ví dụ như công ty Enron, họ làm mọi thứ để xào nấu lại số sách, họ kiểm soát che giấu các khoản nợ tỷ đô. Và đó cũng là nơi mà Kế toán – Tam Phân sẽ trình làng.
Bình minh gọi tên Tam Phân
Hầu hết chúng ta đã bỏ lỡ đi bước đột phá này của giáo sư Ijiri vì đại khái là nó thuộc 2 phương diện khá mơ hồ và chưa phổ biến: Mật mã và Kế toán (Cryptography & Accounting)
Thật vậy, có rất ít người có kinh nghiệm về một trong hai lĩnh vực trên, huống chi là thông thạo cả hai. Và với việc ít người có những kiến thức liên ngành như vậy thì vấn đề nó trôi vào quên lãng là một điều hết sức bình thường.
Năm 2006/07, một lập trình viên tự học đã giáng một đòn chí mạng vào cả hai hệ thống Kế toán trên. Anh ấy tạo ra một loại tiền tệ thay thế mang tính phi tập trung. Thứ mà ngày nay chúng ta gọi là Bitcoin.
Bitcoin là một ví dụ ứng dụng thực tế đầu tiên của Kế toán – Tam phân.
Ảnh minh họa – Nguồn: Internet
Bây giờ tôi biết bạn đang nghĩ gì. Xin vui lòng đừng kể một câu chuyện khác về cách mà Bitcoin thay đổi thế giới. Nhưng chắc chắn rằng, cho dù Bitcoin tồn tại hay suy tàn, Blockchain sẽ tiếp tục phát triển và hưng thịnh, cũng như Kế toán – Tam phân vậy. Các tập đoàn và chính phủ ban đầu chế giễu nó thì giờ lại đang chạy đua để áp dụng sức mạnh của nó.
Tại hội nghị thượng đỉnh diễn ra ở New York, tôi đếm sơ sơ khoảng hơn chục ông lớn ngành công nghệ như Intel, IBM, Microsoft, Ngân hàng trung ương Đức, Ngân hàng thế giới, Cơ quan tiền tệ Hongkong, Toyota,…đang nghe một buổi diễn thuyết của JP Morgan về bản tuyên bố kết hợp giao thức ẩn danh Zcash vào công nghệ Blockchain của họ, một ý tưởng mà mới chỉ cách đó vài năm được xem là hư cấu, điên rồ.
Hãy nhớ rằng, chúng ta chỉ đang ở giai đoạn sơ khai về những gì chúng ta có thể làm với Blockchain. Chúng ta chơi trò tiền mã hóa, kiếm tiền, giao dịch, nhưng thật sự thì những tiện ích của các loại tiền tệ này vẫn còn quá hạn chế đối với các nhà đầu cơ và những nhà đầu tư ban đầu. Công nghệ Blockchain thì khác, nó có thể làm được nhiều hơn thế nữa cùng với sự thúc đẩy của ngành công nghệ mã hóa.
Kế toán – Tam phân, cùng với Blockchain và Crypto là một sự tổng hợp tạo nên cách mà chúng ta có sự đồng thuận về một thực tế khách quan. Ví dụ, hai bên đồng ý về một giao dịch đã được thực hiện, bên thứ ba sẽ xuất hiện xác nhận giao dịch và nhập nó vào Blockchain. Đó sẽ trở thành bằng chứng cho thấy có điều gì đó đã xảy ra giữa hai bên.
Trong bầu cử, chúng ta có thể nhận thấy rất nhiều vấn đề trong việc này. Đối với các nền dân chủ tiên tiến thì việc bỏ phiếu có rất nhiều những ẩn khúc, đáng ngờ, huống chi nói đến các nền “cộng hòa chuối” (Bổ sung: Nền cộng hòa chuối là một thuật ngữ khoa học chính trị dùng để chỉ quốc gia có nền chính trị bất ổn ở Mỹ Latin, hầu hết nền kinh tế của họ phụ thuộc vào việc xuất khẩu chỉ một loại sản phẩm hữu hạn nhất định nào đó, ví dụ như chuối, khoáng sản,…)
Chúng ta thật sự không biết được có bao nhiêu người tham gia bỏ phiếu, họ có bỏ phiếu thật hay không, người kiểm duyệt có kiểm đúng hay không, lá phiếu đó có phản ảnh đúng với nguyện vọng của họ hay không. Tất cả chỉ là bề nổi của tảng băng chìm.
Công nghệ Blockchain có thể đảm bảo những điều đó bằng cách chắc chắn rằng phiếu bầu có thể được kiểm chứng chính xác và công khai.
Những gì chúng ta sẽ thấy trong tương lai không xa là việc sáp nhập hệ thống bỏ phiếu E2E (quá trình kiểm phiếu có thể diễn ra từ đầu đến cuối, và các hệ thống phiếu bầu sẽ dựa trên blockchain).
E2E có nghĩa là tất cả mọi người đều có thể xác minh kết quả. Mọi người có thể an tâm lá phiếu của họ đã được ghi chép chính xác và họ có thể tự kiểm tra bất cứ lúc nào. Họ cũng có thể xác minh được tất cả các phiếu bầu của người khác. Nhưng ngoài sự minh bạch này, công nghệ blockchain vẫn giữ được sự ẩn danh của người bỏ phiếu, nhằm ngăn chặn sự ép buộc và lối suy nghĩ bầy đàn.
Only nerds like cryptos!
Đảm bảo rằng nếu bạn đang ở cái thời mà Internet còn chưa phát triển, chắc hẳn bạn đã thốt lên như vậy khi chứng kiến Jeff Bezos gây dựng nên một công ty bé xíu gọi là Amazon để bán sách trên nền tảng gọi là Internet, thứ mà chỉ có những mọt công nghệ mới hiểu được. Đại khái như có đầy hiệu sách ngoài đường, cần gì phải lên mạng mua.
Vậy còn chuyện Steve Jobs và Woz đã cùng nhau nghịch cái máy vi tính của họ trong garage thì sao? Chỉ có đám ghiền điện tử mới cần nó!
Cách đây vài chục năm, cái lúc mà cả máy vi tính lẫn internet đều chẳng có giá trị, chỉ có một vài người là đủ sáng kiến để có một cái nhìn xa trông rộng, tạo dựng nên những dự án đầy ẩn số và chỉ có họ mới nhận thấy được sự tiềm năng của chúng trong khi người ta vẫn đang nhạo báng cái thứ mà họ làm. Đó cũng là những gì mà đám người ảo tưởng chúng tôi tìm thấy trong Bitcoin, tiền mã hóa và blockchain vào lúc này, ngay cả khi tất cả mọi người vẫn đang cười nhạo nó.
Một trong những phát ngôn lố bịch nhất đối với các loại tiền điện tử như Bitcoin và Ethereum là chúng không có giá trị thực tại gì ngoại trừ việc chúng ta đang tin rằng là chúng có. Tôi không biết điều này đã xuất hiện bao nhiêu lần trong các bài báo tranh luận về chủ đề này. Lắng nghe tôi này: “Không có gì là có giá trị, trừ khi chúng ta tự đặt giá trị cho nó.”
Chà, có lẽ thức ăn, nước uống, chỗ ở thì có đó, nhưng ngoài những điều cơ bản đó, còn gì nữa không? Không nhiều đâu. Ngay cả vàng và kim cương cũng chỉ là những thứ lấp lánh mà chúng ta đào xới lên từ lòng đất và vì nó lấp lánh mà chúng ta gán giá trị cho nó. Thực chất, không có giá trị và không đem lại bất cứ tiện ích nào.
Tờ tiền mà bạn đang sở hữu cũng vậy, nó không đem lại giá trị gì nhưng do chúng ta đã tự gán giá trị cho nó. Vài người nói rằng nó được hỗ trợ bởi chính phủ. Chắc chắn rồi, nhưng điều đó thực sự có giá trị gì trong một cuộc khủng hoảng nghiêm trọng? Nhìn đồng tiền Venezuela, Zimababwe ngay bây giờ đi.
Nếu chính phủ của chúng ta ổn định trong 50 năm, đất nước của chúng ta hưng thịnh tột đỉnh và sau đó một loạt những kẻ tham lam ngu xuẩn được bầu lên nắm quyền thì sao.
Phải nói thêm rằng xu hướng dài hạn của Bitcoin là đi lên, còn của đồng đô la Mỹ thì là giảm.
Bạn mua một cái bánh với giá 1$, 1 năm sau bạn phải cần 3$ để mua nó, nhưng 1$ của bạn thì lại vẫn là 1$. Đồng đô la sẽ cứ mãi giảm giá trị dần dần, đó được gọi là lạm phát. Rồi một ngày bạn sẽ thức dậy và nhận thấy đồng đô la của bạn hôm qua có giá trị ít hơn nhiều lần so với hôm nay bởi lẽ nó được thiết kế để giảm dần giá trị theo thời gian.
Bài viết là những lời chia sẻ của Daniel Jeffries, được biên dịch và biên soạn, không hoàn toàn thuộc về quan điểm cá nhân của CryptoViet.
Nguồn: Hackernoon.com
Trả lời